مختصر البصائر (کتاب)کتاب مختصر البصائر، گزیده و مختصری از کتاب بصائر الدرجات سعد بن عبدالله اشعری قمی عالم شیعی قرن سوم هجری است و ارتباطی به کتاب بصائر الدرجات صفار ندارد. ۱ - معرفی اجمالی«مختصر البصائر»، به زبان عربی، تالیف حسن بن سلیمان حلی، عالم شیعی قرن هشتم، گزیده و مختصری از کتاب «بصائر الدرجات» سعد بن عبدالله اشعری قمی، عالم شیعی قرن سوم هجری است و ارتباطی به کتاب «بصائر الدرجات» صفار ندارد. موضوع کتاب، روایاتی در باره مناقب و ویژگی‌های ائمه و شناخت آنان است. اصل کتاب اشعری اکنون موجود نیست، ولی اثر هم نام آن؛ یعنی «بصائر الدرجات» محمد بن حسن صفار قمی، معاصر اشعری وجود دارد که اتفاقا مباحث آن کاملا به آنچه در «مختصر البصائر» آمده شبیه است. به همین دلیل، افندی در «ریاض العلماء» احتمال داده است که اصل «بصائر الدرجات» از صفار بوده که اشعری آن را تلخیص کرده و حسن بن سلیمان بار دیگر آن را تلخیص نموده است. لیکن چنین نظریه‌ای با توجه به شهرت کتاب «بصائر الدرجات» از اشعری و ذکر آن در منابع فهرستی، پذیرفته نشده، اما احتمال جدی دیگری هست که هم اشعری و هم صفار، کتاب «بصائر الدرجات» را از نسخه اصل دیگری گرفته‌اند و به همین دلیل مطالب و حتی اسناد آن دو به یک دیگر بسیار نزدیک و مشابه است. بخشی از آنچه در «مختصر البصائر» آمده، افزوده‌های مؤلف آن، حسن بن سلیمان حلی است که البته وی، در ابتدای باب، تذکر داده است که آنها را از طریق دیگری غیر از اشعری نقل کرده است. ۲ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر ۵۸۰ روایت در قالب ۹ باب و ۶ عنوان کلی «احادیث ...» و «تتمه...» است و سلسله اسناد همه روایات ذکر شده است. ۳ - گزارش محتواپارهای از مطالب مطرح شده در کتاب: رجعت و کسانی که رجوع خواهند کرد، نشانه‌های مؤمن، رجال اعراف، فضیلت ائمه و آیاتی از قرآن در مورد آنها، تسلیم در برابر آنچه پیامبر و ائمه فرموده‌اند، نامه امام صادق علیه‌السّلام به مفضل بن عمر، صفات پیامبر و ائمه و فضیلت‌هایی که خداوند به آنها عطا فرموده است، کسی که به رد و انکار سخنان پیامبر و ائمه بپردازد، کتمان حدیث و افشای آن، قضاء و قدر و... ۴ - موضوع و مؤلفموضوع کتاب، روایاتی در باره مناقب و ویژگی‌های ائمه و شناخت آنان است. این کتاب توسط حسن بن سلیمان حلی عالم شیعی قرن هشتم تلخیص شده و با عنوان مختصر البصائر شهرت دارد. [۱]
مختصر البصائر، سعد بن عبدالله اشعری قمی، ص۶.
اصل کتاب اشعری اکنون موجود نیست ولی اثر همنام آن یعنی بصائر الدرجات محمد بن حسن صفار قمی معاصر اشعری وجود دارد که اتفاقا مباحث آن کاملا به آنچه در مختصر البصائر آمده شبیه است.۵ - چند احتمال درباره مولفبه همین دلیل افندی در ریاض العلماء احتمال داده است که اصل بصائر الدرجات از صفار بوده که اشعری آن را تلخیص کرده و حسن بن سلیمان بار دیگر آن را تلخیص کرده است. لیکن چنین نظریه‌ای با توجه به شهرت کتاب بصائر الدرجات از اشعری و ذکر آن در منابع فهرستی، پذیرفته نشده، اما احتمال جدی دیگری هست که هم اشعری و هم صفار کتاب بصائر الدرجات را از نسخه اصل دیگری گرفته‌اند و به همین دلیل مطالب و حتی اسناد آن دو به یکدیگر بسیار نزدیک و مشابه است. بخشی از آنچه در مختصر البصائر آمده، افزوده‌های مؤلف آن حسن بن سلیمان حلی است که البته وی در ابتدای باب تذکر داده است آنها را از طریق دیگری غیر از اشعری نقل کرده است. ۶ - محتوای کتابمجموع روایاتی که در کتاب مختصر البصائر آمده ۵۸۰ روایت است و سلسله اسناد همه روایات ذکر شده است. به نظر می‌رسد دسته بندی خاصی در ابواب کتاب حاکم نیست و علت آن هم گستردگی روایات و کمی عناوین است. ۷ - وضعیت کتابجناب مشتاق المظفر، کار تحقیق این اثر را به انجام رسانده است. وی، نسخه‌های متعدد را با هم مقایسه نموده و در این میان گاهی نسخ مختلف را با هم تلفیق نموده، آیات و احادیث را از منابع مربوطه استخراج کرده، برخی از کلمات مبهم و پاره‌ای از مسائل عقیدتی و تاریخی را شرح داده و... فهرست آیات، فهرست روایات و فهرست محتویات در پایان کتاب ذکر شده است. ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب حدیثی شیعه
|